Thiên Thứ ba - Mưu công

Đinh Nghĩa: 
    Mưu là kiến thức, kinh nghiệm, sự sáng tạo, sự nghệ thuật do bộ tóc con người suy nghĩ ra để tranh giành quyền hành và lợi ít cho một cá nhân, một tập thể hay là một đất nước.  Lợi ít có thể là tiền bạc, vật chất, tình cảm, quyền hành, đất đai lãnh thổ và vân vân ...

Công là hành động ra tay, ra sức lực làm một việc gì đó đem lại hậu quả sấu, hậu quả thương tích, hậu quả mất mát đến một cá nhân, một tập thể, một đất nước trên thể sát hay là tinh thần.

Mưu công : là tất cả các phương thức tấn công, ý tưởng và sáng kiến tấn công, lý luận tấn công do bộ tóc con người nghĩ ra mà đem đến hiệu quả tốt nhất, cao nhất.

Mưu thủ : là tất cả các phương thức phòng thủ, ý tưởng và sáng kiến phòng thủ, lý luận phòng thủ đo bộ tóc con người nghĩ ra mà đem đến hiệu quả tốt nhất, cao nhất.

1) Tôn tử nói: Đại phàm cái phép dụng binh, làm cho cả nước địch khuất phục trọn vẹn là thượng sách, đánh nó là kém hơn.     Chú thích : Không cần giao chiến, mà nước địch phải khuất phục vô điều kiện đây là ý tưởng cao nhất, hay nhất mà    Tôn Tử đề ra để làm chuẩn cho công việc nghiên cứu, phân tích, so sánh và áp dụng.  Ví dụ, cả thể giới đều khuất phục nền khoa học kỹ thuật của Mỹ là cao nhất thế giới trong thập niên 1980, 1990, 2000.  Câu 1 nói về sức mạnh tập thể ở cấp độ đất nước. 2) Làm cho toàn quân địch chịu khuất phục là thượng sách, đánh nó là kém hơn. Chú thích : câu hai bàn về sức mạnh  quân sự, quân đội ở cấp độ của một nước. 3) Làm nguyên lữ quân địch khuất phục là thượng sách, đánh nó là kém hơn.

4) Làm nguyên một tốt địch khuất phục là thượng sách, đánh nó là kém hơn.

5)  làm nguyên một ngũ địch khuất phục là thượng sách, đánh nó là kém hơn.

     Chú thích : câu 3 nói về cấp độ lữ quân (1000 ngàn người)  câu 4 nói về cấp độ tốt (100 người) và câu 5 nói về cấp ngũ (5 người).

6)  Thế nên bách chiến bách thắng cũng chưa phải cách sáng suốt trong sự sáng suốt.

7)  Không cần đánh mà làm kẻ địch khuất phục mới gọi là sáng suốt nhất trong sự sáng suốt.

8)  Cho nên thượng sách trong việc dùng binh là lấy mưu lược để thắng địch, kế đó là thắng địch bằng ngoại giao, kế nữa là dùng binh thắng địch, hạ sách là tấn công thành trì. 

Chú thích: câu 8, chiến lước hay nhất là phải tạo dựng lên một quân đội mạnh mẽ làm hậu thuẫn cho mình.  Lên kế hoạch phá lại kế hoạch của địch trước khi mà kế hoạch của địch được thi hành.  Kết cuộc là bên mình tạo được lên thế chủ động, bên địch phải mằn trong thế bị động và phải làm theo ý của mình đã sắp đặt.  Kế đến là mình phải thắng địch bằng phép ngoài giao.  Di tìm đồng minh ủng hộ bên mình, làm được như vậy thì nước địch sẽ lầm vào vị thế cô lập.  Không nước nào giúp đỡ và ủng hộ. Kế đến là dùng binh lực để đánh địch.  Trong chiến tranh, cho dù bên nào thắng thua thì cũng phải hao binh tổn tướng, hao kiệt ngân sách quốc gia.  Thệ hại nhất là phải công thành trì.  Quân địch ở trong thành trì được bảo vệ kỹ lưỡng bằng bức tường đá, và có lợi thế từ trên cao đánh xuống.  Muốn chiếm được thành thì phải hy sinh quân lực gấp ba gấp năm để đổi lậy được thành trì.

9)  Đánh thành là biện pháp bất đắc dĩ, chế tạo chiến xa, vũ khí phải mất 3 tháng mới hoàn thành, chuẩn bị binh mã lại mất 3 tháng nữa.

10) Tướng sốt ruột xua quân đánh thành, thương vong 3 phần mất 1 mà vẫn chưa hạ được.

11) Đó chính là cái hại của việc đánh thành. Cho nên người giỏi dụng binh, thắng địch mà không phải giao chiến, đoạt thành mà không cần tấn công, phá quốc mà không cần đánh lâu, nhất địch phải dùng mưu lược toàn thắng mà thủ thắng trong thiên hạ, quân không mỏi mệt mà vẫn giành được thắng lợi hoàn toàn.

12) Phép dụng binh, gấp mười lần địch thì bao vây, gấp năm lần địch thì tấn công, gấp đôi chì chia ra mà đánh, bằng địch thì phải đánh khéo, kém địch thì rút, tránh giao tranh với địch.

    Chú thích : câu 12 Tôn Tử đề ra một tiểu chuẩn đánh nhau hầu mang lại thắng lợi tương đối.  Tỉ lệ 10:1 thì bao vây rồi bắt sống hay là giết, tỉ lệ 5:1 thì có thể tấn công và thắng, tỉ lệ 2:1 thì có thể chia ra làm hai phía. Một phía đánh thắng phía còn lại đánh sau lưng, hay là đánh nghang hông.  Tỉ lệ 1:1 thì phải cẩn thận, khéo léo mới có cơ hội thắng.  Còn tỉ lệ ít hơn thì rút lui là hay nhất để bảo toàn lực lượng.

13) Binh yếu mà đánh thẳng tất bị bắt làm tù binh.

     Chú thích: câu 13 Tôn Tử nêu lên quy luận tự nhiên bên nào mạnh hơn thì sẽ thắng.  Nói cách khác bên mạnh là sẽ còn sống.  Bên yếu mà đánh chích diện, đánh mặt đối mặt chỉ có thể mua mà thôi.  Ngược lại nếu mà bên yếu mà đánh lén, đánh bất ngờ, đánh mà lúc bên mạnh không để ý thì có thể còn cơ hội sống sót và thắng.

14) Tướng soái là trợ thủ của quốc gia, trợ thủ tốt thì nước cường thịnh, kém thì nước suy yếu.

15) Vua có thể gây bất lợi cho việc quân trong 3 trường hợp: không biết quân không thể tiến mà bắt tiến, không biết quân không thể thoái mà bắt thoái, đó là trói buộc quân đội.

     Chú thích:  trong thời nay, vua còn cho thể suy ra là người lạnh đạo chích trị, người chỉ huy cao nhất trong chiến tranh, mà không nhất thiết có mặt ở trong chiến trường.  Còn quân nói ở đây là quân sự, và quân đội, tướng tá chỉ huy trong chiến trường.  Một bên là người chỉ huy chích trị đất nước, một bên là người chi huy quân đội chiến trường.  Hai bên mà không làm việc chung với nhau được thì gây nên bất lợi cho quân đội đánh nhau ở xa trường.

16) không biết việc quân mà can dự vào khiến tướng sĩ hoang mang khó hiểu. không biết mưu kế dụng binh mà can dự vào khiến tướng sĩ băn khoăn nghi ngờ.

17) Quân hoang mang nghi ngờ thì các nước chư hầu thừa cơ tấn công.

18) Đó là tự làm rối mình khiến địch thắng.

19) Cho nên có năm điều có thể thắng: Biết có khả năng đánh hay không có khả năng đánh, có thể thắng, biết dựa vào binh lực nhiều ít mà đánh, có thể thắng, quân tướng đồng lòng có thể thắng, lấy quân có chuẩn bị đánh quân không chuẩn bị có thể thắng, tướng giỏi mà vua không can thiệp vào có thể thắng.

     Chú thích:  người tướng lãnh biết thu phập thông tin bên địch, biết phân tích tình hình, biết so sánh lực lượng, biết dự đoán khả năng đánh hay không đánh, thì có thể mang lại thắng lợi.  Người tướng lãnh biết dựa vào quân đội mạnh, thì có thể thắng.  Chiến sỹ và tướng cùng đồng tâm nhất trí cũng có thể thắng.  Quân đội đước đào tạo kỹ lưỡng, đước chuẩn bị vũ khĩ tốt thì sẽ có thể thắng quân đội không đao tạo và chuẩn bị.  Cuối cùng, tướng tá giỏi mà không bị tổng thống can thiệp, không bị chính trị chi phối vào chiến trường thì có thể thắng trận.  Đây là tương tưởng tắt rời bộ phận quân sự và bộ phận chính trị ra làm hai.

20) Đây là 5 điều có thể đoán trước được thắng lợi.

21) Cho nên có thể nói: Biết địch biết ta, trăm trận không bại, biết ta mà không biết địch trận thắng trận bại, không biết địch không biết ta, trận nào cũng bại. (nguyên văn: Tri bỉ tri kỷ giả, bách chiến bất đãi, bất tri bỉ nhi tri kỷ, nhất thắng nhất phụ, bất tri bỉ bất tri kỷ, mỗi chiến tất đãi)